Van veel toegepaste bouwmaterialen is bekend dat deze hoge concentraties aan kwarts bevatten. Bij bewerken van deze materialen, zoals zagen, boren, schuren, slijpen, slopen, etc. komt kwartsstof vrij. Kwartsstof is kankerverwekkend en er moet dus door de werkgever voldaan worden aan art 4.13-4.21 Arbobesluit.
Kwarts is een van de meest voorkomende mineralen ter wereld. Meer dan 12% van de aardkorst bestaat uit kwarts. Het is een van de schadelijke varianten van silica. Silica of siliciumdioxide (SiO2) is het oxide van silicium. In de natuur komt het in diverse vormen voor, zowel in kristallijne als niet-kristallijne (amorfe) vorm.
Met de term kwarts wordt respirabel vrij kristallijn silica bedoeld. De schadelijkheid van kwarts wordt bepaald door drie factoren: vrij, kristallijn en respirabel. Kwarts wordt ook wel vrij silica genoemd, omdat het niet gecombineerd met een andere verbinding of element voorkomt. In kristallijn silica zijn het silicium en de zuurstofatomen regelmatig ten opzichte van elkaar gerangschikt. Waarschijnlijk is juist deze regelmatige structuur verantwoordelijk voor de specifieke gezondheidseffecten van silica. Respirabel stof is die fractie van het zwevende stof, die doordringt tot in de terminale bronchiën en in de longblaasjes.
Snel ontstaan ongezonde situatie
Bijna iedereen in de bouw heeft te maken met stof. Niet alleen diegenen die zelf met kwartshoudend materiaal werken, maar ook werknemers en anderen in hun directe omgeving. Er zijn beroepen waarbij je dagelijks blootgesteld kan worden aan kwarts, zoals asfaltfrezers, blokkenstellers ruwbouw, koppensnellers, slopers, terrazzowerkers, vloerenleggers en wand- en plafondmonteurs.
Bij het bewerken van kwartshoudend materiaal zoals zagen, schuren en frezen komt onder andere kwartsstof vrij. Kwartsstof is heel fijn stof, het is niet of nauwelijks te zien. Daar komt bij dat de wettelijke grenswaarde heel laag is. Deze is, gerekend over 8 uur, maximaal 0,075 mg/m3. Deze lage grenswaarde kan dan ook snel overschreden worden. Dit komt onder andere voor in de afbouw- en onderhoudssector. Daar ontstaat dan snel een ongezonde situatie.
Kwartsstof is kankerverwekkend en er moet dus door de werkgever voldaan worden aan art 4.13-4.21 Arbobesluit. In arbocatalogi voor de bouw wordt op de gevaren van kwarts gewezen.
Kwarts op de lijst van kankerverwekkende stoffen
Voor de risico-inventarisatie en -evaluatie moet de werkgever de blootstelling aan kwartsstof beoordelen. In het Arbobesluit staat in artikel 4.61 dat het verboden is te stralen met een stof die meer dan 1% aan kwarts of een andere vorm van vrij kristallijn siliciumdioxide, bevat. De wettelijke grenswaarde van kwarts voor een 8-urige werkdag is 0,075 mg/m3.
Daarnaast staat kwarts genoemd op de lijst met kankerverwekkende stoffen. Dit betekent dat de regels die gelden voor kankerverwekkende stoffen ook gelden bij werkzaamheden waarbij kwarts kan vrijkomen.
Er zijn enkele arbocatalogi waarin kwarts een onderwerp van aandacht is. De daarin voorgeschreven regels voor het werken met kwartshoudend materiaal zijn voor de desbetreffende sectoren verplicht.
Maatregelen
Om een goed beeld te krijgen van de blootstelling moet men metingen uitvoeren of schattingen doen. Raadpleeg hiervoor een gespecialiseerd arboadviesbureau of een arbodienst. Bij het nemen van maatregelen om blootstelling te verlagen, is het verplicht om de arbeidshygiënische strategie te volgen, het voorgeschreven stappenplan. Blootstelling aan kwarts is op verschillende manieren te beperken en soms zelfs te voorkomen.
De beheersmaatregel om persoonlijke bescherming te gebruiken vraagt continu aandacht. Goede voorlichting is essentieel. In de voorlichting dient aandacht te zijn voor het juiste gebruik, controle van de pasvorm, goed onderhoud, en ook de beperkingen van het masker.
Meer informatie:
Risico’s van asbest en kwartsstof voor werknemers in de bouw en installatiesector niet onderschatten
www.arbocatalogi-bouwnijverheid.nl
De risico's van blootstelling aan houtstof; Stof van hardhout is kankerverwekkend
